امکان سنجی طرح
شروع یک پروژه پیچیده و بزرگ در عین حال که هیجان‌انگیز است می‌تواند به خاطر تاثیر زیادی که بر کسب و کار شما دارد، ترسناک باشد. اینجاست که اولویت‌ها مشخص می‌شوند و مطالعات امکان‌سنجی اهیمت خود را نشان می‌دهند. در واقع پروژه شما بر مبنای مطالعه امکان‌سنجی استوار است و دوام آن تضمین می‌شود.
شاید برای عده‌ای قدری عجیب باشد، که از کابل آلومینیوم هم به عنوان یک هادی الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. باید بگوییم که در زمان‌های گذشته کابل‌های مسی وظیفه انتقال جریان الکتریسته را بر عهده داشتند، اما به دلیل این که قیمت و وزن بالایی دارند، امروزه کابل آلومینیومی نیز به طور گسترده‌ای در این راستا استفاده می‌شود. این نوع از کابل‌ها به دلیل برخورداری از قیمتی مناسب و همچنین داشتن وزنی سبک‌تر جایگزینی کاربردی برای کابل‌های مسی به حساب می‌آیند. همچنین این متریال میزان رسانایی قابل توجهی دارند، از این رو به خوبی می‌توانند جریان برق را عبور دهند.
مطالعه امکان‌سنجی چیست؟
یک مطالعه امکان‌سنجی، وظیفه ارزیابی یک پروژه یا سیستم را برای شما بر عهده دارد. بخش‌های مختلف مطالعه امکان‌سنجی تجزیه و تحلیل عینی و منطقی یک کسب و کار یا سرمایه‌گذاری بالقوه را برای تعیین نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها ارائه می‌دهد و بیانگر دورنمای موفقیت بر اساس منابع مورد نیاز خواهد بود. دو معیار برای تدوین این مطالعات بسیار اهمیت دارند؛ هزینه و ارزش مورد انتظار.
نتیجه مطالعات یک تحلیل دقیق است که تمام جنبه‌های حیاتی یک پروژه را به منظور تعیین احتمال موفقیت در نظر گرفته است. در تجارت، موفق به کسب و کاری اطلاق می‌شود که بازده مالی بیشتری از هزینه طرح دارد، سرمایه‌گذاری انجام شده خروجی بهتری دارد و پروژه سود کافی برای توجیه آن به همراه دارد. گرچه در سازمان‌های غیرانتفاعی احتمالا موفقیت به روش‌های دیگر سنجیده می‌شود و منافع پروژه‌ها برای جوامع از ارزش بالایی برخوردار باشد که بتوانیم از هزینه‌های طرح مورد نظر چشم‌پوشی کنیم.
در شمای کلی‌تر از مطالعات امکان‌سنجی برای تعیین قابلیت اجرای یک ایده، اطمینان از امکان اجرای قانونی و فنی طرح و توجیه‌پذیری اقتصادی استفاده می‌شود، مخاطبان پس از مطالعه آن متوجه ارزش طرح مورد نظر خواهند شد و می‌توانند بر مبنای آن برای سرمایه‌گذاری تصمیم‌گیری کنند؛ در برخی از موارد یک پروژه ممکن است به دلایل مختلف مانند نیاز بیش از حد به منابع هزینه بیشتری نسبت به درآمد طرح ایجاد کند، که نشان از سودمند نبودن طرح می‌دهد و قابلیت اجرا نخواهد داشت.
مطالعات اگر درست طراحی شوند می‌تواند پیشینه تاریخی کاملی از کسب و کار یا پروژه مانند شرح محصول یا خدمات، صورت‌های مالی، جزئیات عملیات و مدیریت، تحقیقات و سیاست‌های بازاریابی، داده‌های مالی، الزامات قانونی و تعهدات مالیاتی را ارائه دهد. چنین مطالعاتی مقدم بر توسعه فنی و اجرای پروژه هستند.
- زمانی که یک شرکت قصد راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید، افزودن خط تولید جدید یا خرید رقیب را دارد، به مطالعه امکان‌سنجی نیاز دارد.
- یک مطالعه امکان سنجی پتانسیل موفقیت طرح یا پروژه پیشنهادی را با تعریف دقیق هزینه‌های مورد انتظار و منافع پیش‌بینی شده آن ارزیابی می‌کند.
- در صورتی که پروژه اصلی غیرقابل اجرا باشد، بهتر است که یک طرح اضطراری در دسترس داشته باشید.
درک بهتر مطالعات امکان‌سنجی
مدیریت پروژه فرآیند برنامه‌ریزی، سازماندهی و مدیریت منابع برای انجام موفقیت آمیز اهداف پروژه است و مطالعه امکان سنجی بررسی اولیه یک پروژه برای تعیین شایستگی و قابلیت اجرای آن است. هدف یک مطالعه امکان سنجی ارائه یک ارزیابی مستقل است که تمام جنبه‌های یک پروژه پیشنهادی، از جمله ملاحظات فنی، اقتصادی، مالی، قانونی و زیست‌محیطی را بررسی می‌کند. این اطلاعات به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند که برای انجام پروژه مورد نظر خود اقدام کنند و اگر پروژه آغاز شده، تداوم آن سودمند خواهد بود یا خیر.
از نتایج مطالعات امکان‌سنجی می‌توان برای ایجاد یک برنامه واقع‌بینانه و تدوین طرح بودجه پروژه استفاده کرد در واقع بدون مطالعه امکان سنجی، نمی‌توان به راحتی فهمید که آیا پروژه پیشنهادی ارزش پیگیری دارد یا خیر.
مزایای مطالعات امکان سنجی
- مطالعات امکان سنجی به مدیران پروژه در تشخیص مزایا و معایب اجرای یک پروژه قبل از ورود حجم زیادی از زمان و سرمایه در آن پروژه کمک می‌کند.
- این مطالعات می‌تواند اطلاعات مهمی را در اختیار تیم مدیریت شرکت قرار دهد که می‌تواند از ورود آن‌ها به یک سرمایه‌گذاری تجاری پرخطر جلوگیری کند.
- چنین مطالعاتی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تعیین کنند چگونه رشد خواهند کرد و اطلاعات بیشتری در مورد نحوه عملکرد خود، موانع احتمالی، رقبا و شناخت بازار، در دسترسشان قرار خواهد گرفت.
- مطالعات امکان سنجی همچنین به متقاعد کردن سرمایه گذاران و بانکداران که سرمایه‌گذاری در یک پروژه یا کسب و کار خاص یک انتخاب عاقلانه است یا خیر، کمک می‌کند.
انواع مطالعات امکان‌سنجی
پنج نوع مطالعه امکان‌سنجی وجود دارد که هر کدام به صورت جداگانه حوزه‌های مختلفی را بررسی می‌کنند:
- امکان‌سنجی فنی
- امکان‌سنجی اقتصادی
- امکان‌سنجی قانونی
- امکان‌سنجی عملیاتی
- امکان‌سنجی زمان‌بندی
در ادامه هرکدام از این مطالعات را به صورت جداگانه مختصرا توضیح خواهیم داد:
امکان‌سنجی فنی
این ارزیابی بر منابع فنی در دسترس سازمان‌ها تمرکز دارد. این نوع از امکان‌سنجی به آن‌ها کمک می‌کند تا تعیین کنند که آیا منابع فنی ظرفیت مورد نیاز را برآورده خواهد کرد و تیم فنی قابلیت تبدیل ایده‌ها به سیستم‌ها را دارد یا خیر. امکان‌سنجی فنی همچنین شامل ارزیابی سخت افزار، نرم افزار و سایر الزامات فنی سیستم پیشنهادی نیز می‌شود.
امکان‌سنجی اقتصادی
این ارزیابی معمولاً شامل تجزیه و تحلیل هزینه-فایده پروژه است و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا قبل از تخصیص منابع مالی، امکان اجرا، هزینه و منافع مرتبط با پروژه را تعیین کنند. این امکان‌سنجی به عنوان یک ارزیابی مستقل پروژه عمل می‌کند، اعتبار پروژه را افزایش می‌دهد و به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند تا مزایای اقتصادی مثبتی را برای سازمان که پروژه پیشنهادی ارائه می‌دهد، تعیین کنند.
امکان‌سنجی قانونی
این ارزیابی جنبه‌های مختلف یک پروژه را بررسی می‌کند تا تضاد یا سازگاری طرح با الزامات قانونی مانند قوانین منطقه‌بندی، قوانین حفاظت از داده‌ها یا قوانین رسانه‌های اجتماعی را مشخص کند. فرض کنید یک سازمان می خواهد یک ساختمان اداری جدید در یک مکان خاص بسازد، یک مطالعه امکان‌سنجی ممکن است نشان دهد که مکان ایده‌آل سازمان برای آن نوع کسب و کار منطقه‌بندی نشده است. آن سازمان با فهمیدن اینکه پروژه آن‌ها از ابتدا قابل اجرا نبوده است، در زمان و سرمایه قابل توجهی صرفه‌جویی کرده است.
امکان سنجی عملیاتی
این ارزیابی یک مطالعه است برای تجزیه و تحلیل و تعیین اینکه چرا و چگونه نیازهای سازمان را می‌توان با تکمیل پروژه برآورده کرد.
امکان‌سنجی زمان‌بندی
این ارزیابی برای موفقیت پروژه از اهمیت بالایی برخوردار است. به هر حال، اگر یک پروژه به موقع تکمیل نشود، شکست خواهد خورد.
وقتی همه این موارد مورد بررسی قرار گرفتند، تجزیه و تحلیل امکان‌سنجی به شناسایی هرگونه محدودیتی که ممکن است پروژه پیشنهادی با آن مواجه باشد، کمک می‌کند، از جمله:
- محدودیت‌های داخلی پروژه: فنی، فناوری، بودجه، منابع و …
- محدودیت‌های داخلی شرکت: مالی، بازاریابی، صادرات و …
- محدودیت‌های خارجی: لجستیک، محیط زیست، قوانین و مقررات و …
چه کسی صلاحیت انجام این مطالعات را دارد؟
این مطالعات ممکن است توسط تیمی از مدیران ارشد سازمان‌ها انجام شود، اگر آن‌ها فاقد تخصص یا زمان لازم برای انجام این کار باشند، بهتر است به یک تیم مشاور برون‌سپاری شود.
اهمیت مطالعات امکان‌سنجی
اهمیت یک مطالعه امکان‌سنجی بر اساس تمایل یک سازمان برای درست انجام دادن یک پروژه قبل از اختصاص منابع، زمان یا بودجه است. یک مطالعه امکان سنجی ممکن است ایده‌های جدیدی را کشف کند که می‌تواند به طور کامل دامنه پروژه را تغییر دهد. در واقع بهتر است این تصمیمات را قبل از انجام پروژه بگیرید، نه اینکه وارد عمل شوید و بفهمید که پروژه کار به جایی نخواهد برد. انجام یک مطالعه امکان سنجی همیشه برای پروژه مفید است و به شما و سایر ذی‌نفعان تصویر واضحی از پروژه پیشنهادی می‌دهد.
در ادامه به برخی از مزایای کلیدی انجام یک مطالعه امکان سنجی اشاره شده است:
- بهبود تمرکز تیم پروژه
- شناسایی فرصت‌های جدید
- فراهم کردن اطلاعات ارزشمندی برای تصمیم‌گیری
- محدود کردن جایگزین‌های تجاری
- ارائه دلایل معتبر و قانع‌کننده برای انجام پروژه
- بالا بردن احتمال موفقیت پروژه با ارزیابی موارد مختلف
- کمک به تصمیم‌گیری
- ارائه دلیل برای ادامه نیافتن پروژه
مراحل مختلف نوشتن یک مطالعه امکان‌سنجی
انجام یک تجزیه و تحلیل اولیه
یک بررسی اولیه برای تعیین اینکه آیا یک مطالعه امکان سنجی کامل لازم است یا خیر ضروری است. در این مرحله، اطلاعات کلیدی برای ارزیابی پتانسیل پروژه و تصمیم‌گیری اولیه در مورد امکان سنجی آن جمع‌آوری می‌شود که باید شامل بررسی اسناد مربوطه، مصاحبه با پرسنل کلیدی و نظرسنجی از مشتریان یا کاربران بالقوه باشد.
بررسی و تجزیه و تحلیل تمام داده‌ها
مطالعه امکان سنجی باید شامل بررسی و تجزیه و تحلیل تمام داده‌های مربوط به پروژه پیشنهادی باشد. داده‌های جمع‌آوری‌شده باید بر اساس اسناد موجود تأیید شوند و هرگونه مغایرت باید ذکر شود. هدف از مطالعه امکان‌سنجی، ارائه مبنایی برای تصمیم‌گیری است و داده‌ها باید برای حمایت از این تصمیم کافی باشند.
تجزیه و تحلیل باید هر دو جنبه مثبت و منفی پروژه پیشنهادی را در نظر بگیرد، تجزیه و تحلیل مالی باید کامل باشد و تمام مفروضات باید مستند باشند، ارزیابی ریسک باید هرگونه خطر بالقوه را شناسایی کند و در نهایت رهبر سازمان باید بر اساس یافته‌های مطالعه امکان‌سنجی تصمیم بگیرد که آیا پروژه را ادامه دهد یا خیر. در صورت تایید پروژه، سازمان باید برنامه پروژه‌ای را تدوین کند که شامل بودجه و جدول زمانی دقیق باشد.
مطالعات بازار
مطالعات مالی و اقتصادی
این بخش از مطالعات شامل سه بخش زیر می‌باشد:
سازماندهی و برنامه ریزی تجاری
هنگام راه اندازی یک کسب و کار، یکی از اولین چیزهایی که به آن نیاز دارید برنامه ریزی آن است. این شامل ایجاد ساختار برای شرکت شما و تعیین نحوه اداره آن است. هنگام برنامه ریزی کسب و کار خود باید عوامل مختلفی مانند ساختار شرکت، مکان و بازاریابی را در نظر بگیرید.
تهیه صورت درآمدی پیش‌بینی شده
صورت درآمد پیش‌بینی‌شده شما نشان می‌دهد که انتظار می‌رود کسب و کار شما در سال آینده چقدر درآمد داشته باشد. این صورت شامل درآمد و هزینه‌های بالقوه شما می‌شود. تهیه این سند برای کمک به تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد کسب و کارتان ضروری است.
تهیه صورت سود و زیان
صورت سود و زیان تصویری از وضعیت مالی شرکت در آغاز سرمایه گذاری تجاری ارائه می‌دهد. هدف از این صورت سود و زیان ارائه ایده‌ای از مقدار پولی است که شرکت باید با آن کار کند و هزینه‌ها و درآمدهای خود را در صورت وقوع ردیابی کند. این اطلاعات برای تصمیم‌گیری صحیح در کسب و کار حیاتی است.
و در نهایت کمک به تصمیم‌گیری بهتر
مهم است که بدانید هنگام راه اندازی یک کسب و کار چه زمانی باید زیان خود را کاهش دهید. تصمیم‌گیری بخش کلیدی یک مطالعه امکان‌سنجی است و می‌تواند به شما کمک کند تا تعیین کنید آیا ایده کسب‌وکارتان ارزش دنبال کردن دارد یا خیر.
تصمیم‌گیری به ارزیابی ریسک بستگی دارد. شما باید ریسک‌ها و مزایای راه اندازی کسب و کار خود را بسنجید و تصمیم بگیرید که آیا پاداش‌های بالقوه ارزش ریسک کردن دارند یا خیر. اگر ریسک‌ها خیلی زیاد باشد، ممکن است بخواهید در ایده کسب و کار خود تجدید نظر کنید.
هدف
هدف از نگارش این مقاله آشنایی بهتر و بیشتر شما با مفهوم مطالعات امکان سنجی است و همچنین نکات کلی برای انجام آن در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد. این مطالعات ابزار بسیار مهمی برای ارزیابی پروژه هستند، با درک بهتر آن، می‌توانید تصمیمات بهتری برای اینکه قدمی بردارید یا خیر بگیرید. امیدوارم این مطلب به شما در درک بهتر مفهوم امکان‌سنجی کمک کرده باشد.